Νέμεα

Κωμόπολη (υψόμ. 320 μ., 4.249 κάτ.), στην πρώην επαρχία Κορινθίας του ομώνυμου νομού. Χτισμένη στις δυτικές κλιτύες του Προφήτη Ηλία, είναι το εμπορικό και αγροτικό κέντρο της εύφορης περιοχής της, της οποίας κύριο προϊόν είναι το κρασί, για το οποίο είναι ονομαστή η Ν. Αρχαιολογία. Στην κοιλάδα της Αργολίδας, μεταξύ Φλιούντα και Κλεωνών, υπήρχε περίφημο ιερό του Δία, στο οποίο γιόρταζαν τα Νέμεα, μία από τις τέσσερις πανελλήνιες γιορτές. Από το 573 π.Χ. γίνονταν τακτικά κάθε δύο χρόνια και περιλάμβαναν ιππικούς, γυμνικούς και μουσικούς αγώνες με έπαθλο ένα στεφάνι από σέλινο. Τα Νέμεα, κατά την παράδοση, είχε ιδρύσει ο Ηρακλής αφού σκότωσε τον λέοντα της N., ή, κατ’ άλλους, οι Επτά επί Θήβας προς τιμήν του μικρού Οφέλτη (ή Αρχεμόρου), γιου του βασιλιά Λυκούργου, ο οποίος πέθανε από δάγκωμα φιδιού. Εκεί όπου κατά το μύθο πέθανε ο Οφέλτης, κοντά στο σημερινό χωριό Ηράκλειο, βρίσκεται το αρχαίο ιερό. Όπως στην Ολυμπία, έτσι κι εδώ την προστασία των αγώνων είχε ο Δίας, τον οποίο, ως θεό του ουρανού και της βροχής, λάτρευαν οι Δωριείς ήδη από την εποχή της εγκατάστασής τους στην κορυφή του όρους Απέσα (σημερινό Φουκά), το οποίο δεσπόζει στην πεδιάδα. Η κυριότερη οικοδομή του ιερού ήταν ο ναός του Δία, ο οποίος χτίστηκε μετά τα μέσα του 4ου αι. π.Χ. Ήταν δωρικός περίπτερος (44,57 x 22,15 μ.), με 6 κολόνες στις στενές πλευρές και 12 στις μακρές. Ένας από την περίσταση και οι δύο του προδόμου παραμένουν ακόμα όρθιοι. Σώζονται επίσης σπόνδυλοι από κολόνες, πολλά μέλη από την οροφή, τρίγλυφα, μετόπες. Στα Α του ναού υπήρχε μεγάλος βωμός (2,42 x 40,58 μ.) από τον οποίο οδηγούσε μια κατηφορική διάβαση στον ναό. Την οροφή του σηκού υποβάσταζε κιονοστοιχία με κορινθιακές κολόνες. Στο βάθος του, πίσω από τις κολόνες, υπήρχε μια κρύπτη (4,05 x 3,62 μ.), βάθους 1,98 μ., στην οποία οδηγούσαν 4 βαθμίδες και για την οποία πίστευαν ότι ήταν ο τάφος του Οφέλτη. Ομοιότητες στις αναλογίες και στις μορφές με τον ναό της Αθηνάς στην Τεγέα οδηγούν στην υπόθεση ότι οι δύο ναοί χτίστηκαν από τους ίδιους τεχνίτες. Στα Ν του ναού υπάρχει ορθογώνια κατασκευή (22,40 x 13 μ.), με δύο βάσεις πεσσών στη μέση, ίσως το τέμενος του Οφέλτη. Νοτιότερα βρίσκονται τα θεμέλια της παλαίστρας (20 x 36 μ.) και του γυμνασίου (20 x 85 μ.). Τον χώρο του γυμνασίου κατέλαβε τον 7o αι. μια μεγάλη τρίκλιτη βασιλική, χτισμένη με αρχαία αρχιτεκτονικά μέλη, της οποίας σώζονται μόνο τα θεμέλια. Σε απόσταση 500 μ. ΝΑ του ναού, στους πρόποδες του λόφου, διακρίνονται η θέση του σταδίου και του θεάτρου, από τα οποία δεν σώθηκε κανένα αρχιτεκτονικό μέλος. Όλα αυτά τα οικοδομήματα κατασκευάστηκαν τον 4o αι. π.Χ., οπότε τη διεύθυνση των αγώνων είχαν - ήδη από το 450 π.Χ., μετά την υποταγή των Κλεωνών - οι Αργείοι. Μετά τα μέσα του 3ου αι. π.Χ. μόνο Αργείοι έπαιρναν μέρος στις γιορτές. Το ιερό σιγά-σιγά ερημώθηκε και ο ναός καταστράφηκε τελείως από σεισμούς. Ανασκαφές που έκαναν εκεί Αμερικανοί αρχαιολόγοι έφεραν στο φως αρκετά ευρήματα, για τη στέγαση των οποίων έχτισαν και μουσείο. Τα ερείπια του ναού του Δία, εντυπωσιακό οικοδόμημα του 4ου αι. π.Χ. στη Νεμέα. Πανοραμική άποψη του οικισμού Νεμέα, στην Κορινθία. Γενική άποψη της μονής των βράχων, στη Νεμέα.

* * *

τα (ΑΜ Νέμεα, Α ιων. τ. Νέμεια, ενν. ἱερά) [Νεμέα]

αγώνες που γίνονταν στη Νεμέα κατά το δεύτερο και τέταρτο έτος κάθε Ολυμπιάδας και καθιερώθηκαν από τους Επτά επί Θήβας προς τιμήν τού Αρχεμόρου ή Οφέλτα.